Phát triển thương hiệu sâm Ngọc Linh: Đưa quốc bảo vươn ra thế giới

Câu chuyện bắt nguồn từ cây “thuốc giấu” của đồng bào Xê Đăng trên rừng già của ngọn núi Ngọc Linh. Ngọn núi được xem như nóc nhà Tây Nguyên nằm giữa 2 tỉnh Quảng Nam và Kon Tum ở độ cao từ 1.800m đến 2.100m so với mực nước biển. Nhờ cây thuốc quý hiếm này mà dân tộc Xê Đăng giữ được sức khoẻ dẻo dai và tồn tại trong rừng thiêng...

Theo thời gian, sâm Ngọc Linh "rời rừng xuống phố" và không chỉ là thuốc quý với người Xê Đăng mà đã trở thành một trong những quốc bảo của Việt Nam.

Theo anh Hoàng Xuân Hải – Giám đốc điều hành liên doanh VTF VinaGinseng, loại sâm nơi này đạt được “đỉnh” về dưỡng chất, với 84 Saponin trong củ, rễ, thân, lá. Là loại sâm có dưỡng chất cao gấp 3 lần so với loại sâm tốt nhất hiện nay trên thế giới, khí hậu núi Ngọc Linh gần như 4 mùa trong 1 ngày, mát lạnh quanh năm.

"Quý hiếm là vậy nhưng sâm Ngọc Linh lại chưa phát triển đúng tầm vóc", anh Hoàng Xuân Hải – Giám đốc điều hành liên doanh VTF VinaGinseng chia sẻ.

Gian nan đến thủ phủ sâm Ngọc Linh

Nhóm phát triển thương hiệu sâm Ngọc Linh VTF VinaGinseng cho rằng nếu chưa thực địa “sờ - nắm - ngắm” cây sâm tại núi Ngọc Linh và nhìn các “vườn sâm Ngọc Linh” thì không thể làm thương mại được. Thế nên nhóm VTF VinaGinseng đã khăn gói leo trèo “ngọn Ngọc Linh” nằm ở phía xã Trà Linh (huyện Nam Trà My, Quảng Nam), quyết định mục sở thị cho kỳ được các vườn sâm.

Lộ trình theo dự kiến là 2 giờ, khởi hành từ chân núi lên gần hết đỉnh Ngọc Linh. Nhóm được trang bị giày leo núi dã chiến, vớ mấy lớp và gậy “đả cẩu bổng” dùng đỡ thân và “đánh vắt”, áo mưa, nón, dầu chống vắt, nước và lương khô,... Trang bị kỹ là thế mà khi đứng trước ngọn núi “sừng sững”, lòng ai cũng thấy hoang mang về chặng đường “đu đỉnh” sắp tới.

Từ ngôi nhà trông vườn bí ẩn của một người Xê Đăng, con đường “mật đạo” được mở ra. Nhóm xuất phát như những người lính Trường Sơn ngày xưa với những bước chân “kháng chiến”. Vừa thở dốc, vừa lau mồ hôi bằng khăn quàng cổ, tóc bết mồ hôi và nước mưa, mắt kính đầy sương chẳng thấy "mô tê" gì, cả nhóm lắc đầu ngao ngán khi mới được 1/3 hành trình.

Đoạn đường dần ngắn lại, nhóm cuối cùng cũng thở phào khi nhìn lên cao thấy thấp thoáng “lều cứu núi”, ráng chút là tới ngã ba nông trại của VinaGinseng.

Cả nhóm tập kết đầy đủ trên ngôi nhà “khang trang” đầy đủ “tiện nghi” tối thiểu của nhà vườn với hệ thống “thuỷ điện mini” cấp nguồn chiếu sáng và một số thiết bị bơm nước, tủ lạnh, thiết bị internet,... Có vài phòng ngủ cho khách và quan trọng trọng hơn là khu ăn chơi nhảy múa rất “lung linh” với bếp lửa hồng tự chế, các thanh củi như gốc cây có thể cháy đến vài ngày...

Chị Hằng Trần - một thành viên trong đoàn - tâm sự một cách ví von về cuộc “đu đỉnh”: Thoắt cái, cuộc đời đã ở bên kia “sườn dốc” nên tôi phải lên núi Ngọc Linh, đầu tư vườn Sâm Ngọc Linh vào cây sâm "vua", thần dược cho sức khỏe, sắc đẹp và chữa lành các loại bệnh. Sau khi leo đường dốc gần 3.000m dựng đứng để tới đỉnh Ngọc Linh, chiến đấu với vắt, đỉa của rừng nguyên sinh ẩm ướt trong cái mưa rã rích, cuối cùng tôi cũng đến được đỉnh núi - nơi gặp gỡ đất trời, đứng giữa mây và núi là vùng trồng Sâm Ngọc Linh nổi tiếng nhất Việt Nam!

Từ lâu, tôi đã dùng sản phẩm Cafe A Ngọk (cà phê sâm Ngọc Linh), rượu sâm Ngọc Linh và nhiều sản phẩm khác của VinaGinseng và hôm nay đã vào luôn tới “hang ổ”.

Đêm ở đỉnh núi Ngọc Linh rất lạnh, đoàn chúng tôi cùng sự giúp đỡ nhiệt tình của 2 thợ vườn Xê Đăng đã làm vài món ăn núi rừng đạm bạc, đốt củi làm bếp lửa hồng để thưởng thức không khí đêm mưa lạnh núi rừng Ngọc Linh.

Quốc bảo Việt Nam

Đến hôm nay, sâm Ngọc Linh đã trở thành quốc bảo Việt Nam. Ngày 16/8/2016, Cục Sở hữu trí tuệ đã ban hành Quyết định số 3235/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00049 cho sản phẩm sâm Ngọc Linh. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Kon Tum, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Quảng Nam là tổ chức quản lý của chỉ dẫn địa lý nổi tiếng này.

Cây sâm Ngọc Linh phát hiện đầu tiên ở độ cao 1.800m vào ngày 19/3/1973 do dược sĩ Đào Kim Long - trưởng đoàn điều tra dược liệu núi Ngọc Linh.

Theo Cục Sở Hữu Trí Tuệ - đơn vị cấp bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sâm Ngọc Linh: Cây sâm Ngọc Linh là loài thứ 3 của chi Panax L. được tìm thấy và công bố chính thức ở Việt Nam. Đây là một loài mới của chi Panax L., họ nhân sâm (Araliaceae), là loài thứ 20 thuộc chi Panax được phát hiện trên thế giới và là loài đặc hữu của hệ thực vật Việt Nam (theo Trung tâm Sâm Việt Nam - 1993).

Một số kết quả nghiên cứu ban đầu cho thấy sâm Ngọc Linh có các tác dụng dược lý như bồi bổ cơ thể, chống suy nhược, chống stress tâm lý, chống lão hóa, kháng khuẩn, cải thiện chức năng gan… Sâm Ngọc Linh - hay còn gọi là sâm K5 - được coi là sản vật quý của núi rừng Ngọc Linh. Với sự nỗ lực của tỉnh Kon Tum và tỉnh Quảng Nam, đến nay sâm Ngọc Linh đã được bảo tồn và hướng đến phát triển một cách bền vững.

468410712_3690716664513747_8445406249234019962_n

Sâm Ngọc Linh có thân khí sinh thẳng đứng, màu lục hoặc hơi tím. Thân rễ nhiều đốt, cong ngoằn nghèo, dài 3,5 cm – 10,5 cm, đường kính 0,5 – 2,0 cm. Mặt ngoài có màu nâu hoặc màu vàng xám. Rễ củ có dạng hình con quay dài 2,4 – 4 cm, đường kính 1,5 – 2 cm. Rễ củ màu nâu nhạt, có những vân ngang và các nốt rễ con. Thể chất nạc, chắc, khó bẻ gãy.

Trăn trở câu chuyện đưa quốc bảo ra thế giới

Theo TS. BS. Thái Huy Phong - Chủ tịch Hội đồng Viện Y Dược Việt, Chủ tịch Vinaginseng, người có nhiều năm tâm huyết nghiên cứu để đưa tinh chất sâm Ngọc Linh vào làm nguyên liệu cao cấp trong dược phẩm: "Chúng tôi đã nghiên cứu và tạo ra được “cao định chuẩn sâm Ngọc Linh” đầu tiên tại Việt Nam, đồng thời, sản xuất được cao hòa tan Vinaginseng. Đây là một bước tiến trong công nghệ chế biến sâm Ngọc Linh – sâm Việt Nam – Vinaginseng để đưa cây sâm quốc bảo đến với thị trường dược quốc tế.

Đặc biệt, với cao hòa tan Vinaginseng, người sử dụng có thể hòa tan vào nước nóng, rượu, thức ăn,… để sử dụng nhằm nâng cao sức khỏe. Cao hòa tan, sẽ phổ cập sâm Ngọc Linh đến tất cả mọi giới, ai cũng dùng được quốc bảo Việt Nam bởi giá thành được hạ xuống".

Là một người có hơn 10 năm lăn lộn với rừng núi để phát triển sâm Ngọc Linh, ông Trần Ngọc Nam - Giám đốc Công ty CP VinaGingseng - nói về ý định "biến" Nam Trà Mi là thủ phủ của sâm Ngọc Linh. Để làm được điều này, mọi người phải chung tay vào, phải xã hội hóa nguồn lực thì mới có điều kiện phát triển được vùng trồng quy mô lớn, phục vụ thương mại hóa cho thị trường dược trong nước và quốc tế.

“Để trồng và chăm cây sâm Ngọc Linh một cách chủ động, VinaGinseng tự tạo cây giống 1 năm tuổi, tới giai đoạn nhất định có thể cắt lá thu hoạch riêng nhưng củ vẫn để tầm năm thứ 5 hoặc 6 mới khai thác. Cây sâm giống có giá khoảng 350.000 đồng/cây, giá sâm Ngọc Linh củ trung bình khoảng 100 triệu đồng/kg cho sâm 6 năm tuổi”, ông Nam cho biết thêm.

Hiện các vườn sâm của VinaGingseng được thiết kế dưới tán rừng. Lá và gỗ mục trong rừng già được thu gom, kết hợp cùng một số dưỡng chất vi sinh để tạo ra đất trồng sâm. Không khí và hơi sương mù, dưới tán rừng tạo nhiệt độ điều hòa phù hợp cho cây sâm Ngọc Linh.

VinaGinseng được các cơ quan tỉnh Quảng Nam phân bổ 100ha rừng bảo tồn, chúng tôi đang triển khai được hơn 30 vườn dưới tán lá, với qui trình trồng và chăm sóc khép kín, cùng đội ngũ kỹ thuật nhiều năm kinh nghiệm. Tuy nhiên, để đạt được qui mô vùng trồng lớn, có thể đủ sản lượng phục vụ thị trường thế giới, chúng tôi còn thiếu nhiều nguồn lực, cả về tài chính, lẫn công nghệ và phương thức khai thác thương mại".

Giám đốc công ty CP VinaGingseng cũng cho biết sắp tới sẽ hợp tác tài chính với Xcapital để phát triển thêm 100 vườn mới tại vùng trồng của VinaGinseng trong 5 năm.

Đưa quốc bảo ra thế giới không chỉ là trăn trở của những người làm sâm Ngọc Linh, mà còn là mong muốn của các cấp, ngành và doanh nghiệp. Thế nhưng, câu chuyện tập hợp nguồn lực như thế nào thì vẫn câu hỏi cần thêm nhiều thời gian mới giải đáp được.

Lương Gia Minh